Maszyny proste

 

 

Zysk na sile – ale jakim kosztem...

Wszystkie maszyny proste daj± zysk na sile. Gdyby nie odbywa³o siê to ¿adnym kosztem, to mogli¶my w ³atwo uzyskiwaæ energiê w darmowy sposób. Jednak niestety, istnieje do¶æ istotne ograniczenie wykorzystywania maszyn prostych

ka¿dy zysk na sile, jest okupiony konieczno¶ci± pokonania d³u¿szej drogi.

I tak w przypadku d¼wigni - ramiê si³y dzia³ania (je¶li przek³adnia jest wiêksza od 1) zatacza wiêkszy ³uk, ni¿ ramiê si³y u¿ytecznej. Przy braku dodatkowych oporów ruchu, punkt przy³o¿enia si³y dzia³ania ma dok³adnie tyle samo razy wiêksz± drogê do pokonania w stosunku do punktu przy³o¿enia si³y u¿ytecznej, ile razy wiêksza jest jedna si³a od drugiej.

Przyk³adowo: 
– je¶li nasz zysk na sile wynosi 2 (np. podnosimy ciê¿ar 100 N za pomoc± si³y 50 N), to podniesienie tego ciê¿aru na wysoko¶æ 1 cm bêdzie wymaga³o przesuniêcia koñca ramienia si³y dzia³ania na odleg³o¶æ 2 cm.
Podobnie jest w przypadku ko³owrotu – tam ostatecznie droga przebyta przez rêkê krêc±c± korb± jest „przek³adniê razy” d³u¿sza od drogi wci±gniêcia ciê¿aru (a wiêc i d³ugo¶ci nawiniêtej linki).
Identyczna zasada stosuje siê w odniesieniu do równi – tutaj np. 3 krotne zmniejszenie si³y wci±gania cia³a spowoduje, ¿e potrzebne bêdzie przynajmniej 3 krotne zwiêkszenie drogi w stosunku do bezpo¶redniego podnoszenia cia³a na okre¶lon± wysoko¶æ.

Zasada ogólna maszyn prostych

krotno¶æ zysku na sile = krotno¶æ straty na drodze.

Lub inaczej:

Si³a dzia³ania * droga si³y dzia³ania = si³a u¿yteczna * droga si³y u¿ytecznej

Fsi³y_dzia³ania * Ssi³y_dzia³ania = Fsi³y_u¿ytecznej * Ssi³y_u¿ytecznej

Lub jeszcze inaczej:

Si³a x droga = const

Maszyny proste spe³niaj± zasadê zachowania pracy – energii.

Powy¿sze zasady mo¿na prosto zinterpretowaæ przy u¿yciu wielko¶ci fizycznej zwanej prac±.

W = F S

W przypadku gdy brak jest oporów ruchu, praca si³y dzia³ania jest równa pracy si³y u¿ytecznej.

Wsi³y_dzia³ania = Wsi³y_u¿ytecznej.

Równanie to mo¿na interpretowaæ jako zasadê zachowania pracy, lub w niektórych ujêciach „z³ot± zasad± mechaniki”.

Dodatkowa strata - na tarcie

Warto tu jeszcze dodaæ, ¿e do ogólnego bilansu zysków i strat nale¿y dodaæ jeszcze jedn± stratê - na tarcie. Ka¿dy ruch z u¿yciem maszyny prostej wymaga nie tylko takiej si³y jaka wynika z ww. zasady, ale dodatkowo z pokonywania si³ tarcia. Tak wiêc, aby naprawdê zyskaæ co¶ na sile, musimy zastosowaæ przek³adniê, która przynajmniej ma krotno¶æ przewy¿szaj±c± stratê zwi±zan± z tarciem.

Na szczê¶cie zwykle w prostych problemach owych strat na tarcie siê nie uwzglêdnia. I jest to s³uszne o ile owe straty s± ma³e w porównaniu z osi±ganym zyskiem na sile.

 

 

Poniewa¿ pracê czêsto uto¿samia siê z energi± mechaniczn±, wiêc powy¿sza zasada mo¿e byæ traktowana jako postaæ zasady zachowania energii mechanicznej.